آماده شدن برای بارداری
2010-08-02
روش های تشخیص پیش از تولد
2010-08-04

رژیم غذایى مادر در دوران باردارى

از اولین لحظه‏ اى که نطفه جنین تشکیل و باردارى آغاز مى ‏شود؛مسائل فراوانى بر روح و جسم جنین تأثیر مى‏ گذارد. وظیفه پدر و مادر است که با شناخت آن مسائل، بهترین شرایط را براى رشد جسمى و روحى جنین فراهم کنند تا بتوانند فرزندانى بهتر و سالم‏ تر داشته باشند.

سلامت جنین و مادر، به غذایى که مادر در زمان حاملگی مى‏ خورد بستگى دارد. غذاى مصرفى مادر بر رنگ چهره،رنگ مو،رنگ چشم و بعضى صفات دیگر جنین تأثیر مى‏ گذارد ولى چیزى که اهمیت بیشترى دارد سلامت مادر و کودک است. در حقیقت ۸۰ درصد ناهنجارى‏هاى کودکان به مشکلات دوران حاملگى مربوط است و با مراقبت‏ هاى لازم مى‏ توان از بیشتر اینگونه ناهنجارى‏ها جلوگیرى کرد.در این بخش مطالبى را در این باره خواهید خواند.

رژیم غذایى مادر در دوران باردارى‏

در قدیم عقیده داشتند که خوراک زن حامله باید دو برابر غذاى زنان دیگر باشد؛ البته درست است که زن حامله به مقدار بیشترى غذا احتیاج دارد ولى خوراک روزانه او نباید از حد معینى تجاوز کند. زیرا افراط در غذا نه تنها مفید نیست بلکه زیان ‏آور نیز مى‏باشد. اهمیت و ارزش غذا بستگى به نوع آن دارد نه به مقدار آن. از طرف دیگر عده ‏اى فکر مى‏کنند که هرچه جنین ضعیف ‏تر و لاغرتر باشد آسان‏تر به دنیا مى آید ولى امروزه این نظر رد شده است زیرا هر قدر یک زن بخواهد جنین خود را ضعیف کند خودش هم ضعیف مى‏ شود و انسان ضعیف همان‏طور که انرژى و توان راه رفتن را ندارد؛ توان و انرژى زایمان را هم نخواهد داشت. زایمان؛ کار ساده و آسانى نیست؛ انرژى و نیرو مى‏ خواهد و این نیرو آسان به دست نمى‏ آید مگر اینکه در زمان حاملگی تغذیه خوب باشد.

باید بدانیم بزرگ یا کوچک بودن نوزاد ارتباط چندانى با مقدار و نوع غذاى مصرفى مادر ندارد و در این زمینه، توارث و بیمارى‏ها بیشتر دخالت دارند.

در برنامه غذایى روزانه زن باردار علاوه بر غذاهاى قندى و چربى و نشاسته که حرارت و انرژى تولید مى‏ کنند مواد دیگرى از قبیل ویتامین‏ ها و مواد معدنى باید باشد.این مواد براى به‏ کار انداختن قواى حیاتى و فعالیت سلول ‏هاى بدن بسیار لازمند و کمبود آنها در بدن ایجاد ناراحتى ‏هاى گوناگون مى ‏کند.اصل مهم این است که مادر باید در دوران حاملگی غذاهاى تازه و طبیعى مانند سبزى ‏ها و میوه ‏ها مصرف کند و تاجاییکه مى‏تواند از مصرف خوراکى‏ هاى مصنوعى مانند سرخ کردنى ‏ها و شیرینى‏ ها وغذاهاى شور پرهیز کند

خوراک روزانه زنان باردار از نظر اهمیت و ارزش غذایى به چند گروه تقسیم مى‏ شود:

گروه اول:

شیر و لبنیات‏ شیر کامل ترین و سالم ترین غذای طبیعی است.شیر دارای کلسیم و فسفر و ویتامین های آ و ب است که برای استخوان بندی و دندان جنین بسیار ضروری است.

همچنین شیر، به‏ خاطر داشتن پروتئینى که به راحتى هضم و جذب مى ‏شود، براى ساختن نسوج و بافت‏ هاى بدن لازم است .

میزان مصرف شیر؛ روزانه یک لیتر است که مى ‏توان آن را سرد یا گرم، ساده یا با کاکائو نوشید.اگر شیر به تنهایى استفاده شود، چاق نمى‏ کند، ولى اگر همراه با مواد دیگر نشاسته ‏اى و قندى مصرف شود چاق ‏کننده است. پنیر و ماست هم از بهترین غذاهایى هستند که مى‏ توانند جانشین شیر شوند.

کمبود کلسیم در زنان باردار موجب پادرد،کمردرد و شکستن استخوان و در کودک موجب نرمى استخوان مى‏ شود.چون شیر و فراورده ‏هاى آن چرب است بهتر است مادر باردار از شیر و فراورده‏ هاى شیرى کم چربى استفاده کند.

گروه دوم :

سبزى ‏ها مانند اسفناج،نخود فرنگى، انواع کلم، هویج، سیب‏ زمینى، کاهو، ذرت، خیار، قارچ، پیاز، ترب، چغندر، بادمجان، کدو، و سایر میوه ‏هاى فصلى این سبزى‏ ها علاوه بر ویتامین و مواد معدنى داراى سلولوز هم هستند که از یبوست -که در دوران باردارى شایع است – جلوگیرى مى‏ کنند.

درزمان بارداری احتیاج مادر به ویتامین “ث” افزایش می یابد مرکبات و گوجه‏ فرنگى سرشار از ویتامین”ث”هستند.بنابراین مادرباردار باید میوه و سبزى‏ هاى تازه مصرف کند.

سبزى‏ هاى داراى برگ سبز تیره(مانند گل کلم واسفناج)منبع خوبى براى اسید فولیک هستند.اسید فولیک براى رشد سیستم عصبى جنین خصوصا” در هفته ‏هاى اول باردارى بسیار لازم است.

در کل باید گفت میوه ‏جات و سبزى‏ هاى خام و تازه در لطافت پوست و زیبایى مادر و فرزند، تأثیر فراوان دارند.خوردن همه روزه انگور و سیب توصیه مى ‏شود.

گروه سوم:

مواد پروتئینى،گوشت قرمز و سفید (مرغ، ماهى) و تخم‏ مرغ‏

یک عدد تخم ‏مرغ براى زن باردار هر روز صبح غذاى خوبى است زیرا در زرده تخم ‏مرغ مقادیر زیادى آهن و ویتامین وجود دارد و آهن یکى از مواد اصلى تشکیل ‏دهنده خون است.

در ماه‏ هاى آخر باردارى مادران مقدار زیادى از آهن را به جنین منتقل مى ‏کنند و در نتیجه بسیارى از آنان مبتلا به کم‏ خونى مى‏ شوند؛ از طرف دیگر جنین مقدار زیادى از آهن را در کبد خود ذخیره مى ‏کند تا براى چند ماه بعد از تولد که تنها از شیر تغذیه مى‏ کند از ذخیره آهن براى رفع احتیاجات خود استفاده کند؛بدین ترتیب اهمیت آهن براى سلامت مادر و جنین روشن مى ‏شود. البته امروزه پزشکان براى اطمینان، قرص‏ هاى آهن را براى مادران باردار تجویز مى‏کنند.قرص آهن بهتر است همراه با غذا یا آب مصرف شود تا زن باردار به یبوست دچار نشود.

گوشت گوساله، گاو، گوسفند براى زنان باردار مفید است. ماهى‏ ها هم خوب هستند به‏ شرط اینکه تازه باشند (ماهى شور مناسب نیست) جگر هم به علت داشتن آهن و مس براى مادران باردار مفید است.اگر گوشت همراه با خوراکى ‏هاى داراى ویتامین‏ ث مصرف شود مقدار بیشترى از آهن آن جذب بدن مى‏ شود.

گروه چهارم

نان، جوانه گندم، حبوبات‏

چون نان در معده تخمیر مى ‏شود نباید بیش از ۲۰۰ گرم در روز خورده شود. نانى که از آرد گندم و سبوس آن تهیه مى‏ شود به رنگ زرد و مایل به قهوه‏اى است و ارزش غذایى و ویتامین زیاد دارد ولى نانى که از آرد سفید به دست مى‏ آید از آنجا که سبوس ندارد ارزش غذایى کمترى دارد زیرا سبوس گندم مقدار فراوان آهن و ویتامین‏ هاى مختلف از گروه ب و ای دارد و تقریباً ۹۰ درصد ویتامین‏ هاى گندم در پوست گندم (سبوس گندم) است. کمبود ویتامین ب در انسان ، سبب ناراحتى‏ هاى اعصاب، کم ‏اشتهایى و حالت تهوع و اختلالات گوارشى و کمبود ویتامین ب و ای در نیمه اول باردارى سبب سقط جنین و در نیمه دوم باردارى سبب نقص در سلامت نوزاد مى ‏شود

پیاز خام یکى از خوراکى ‏هاى ضدمیکروب است و در هضم غذا مخصوصاً مواد نشاسته ‏اى اثر نیکو دارد. حتماً هنگام مصرف برنج، پیاز مصرف کنید تا به کمبود ویتامین ب دچار نشوید. در ضمن بهتر است برنج را به‏ صورت آبکش شده مصرف نکنید.

گروه پنجم:

مواد روغنى، انواع کره نباتى (کره مارگارین یا گیاهى) و کره حیوانى.

براى جذب بعضى ویتامین‏ها مانند آ – د – کا – ای چربى لازم است.

در چه خوراکى هایى ویتامین ‏ها و املاح مهم وجود دارند؟

ویتامین آ : عامل رشد و نمو و تولید نسوج (روغن ماهى، جگر، هویج(کاروتن)، زردآلو)

ویتامین‏هاى گروه ب : عامل تعادل اعصاب و عضلات(سبوس غلات،مخمر آبجو، جوانه گندم، جگر، سیب، آلو)

ویتامین ث: ضد کم ‏خونى، خستگى، ضعف (تمام میوه ‏ها به ویژه لیمو، پرتقال، گوجه‏ فرنگى، انگور)

ویتامین د: براى جذب کلسیم و ساخته شدن استخوان (آناناس ،روغن ماهى)

ویتامین ای: تولید مثل و تقویت عضلانى(جوانه غلات، کلم، کاهو، جگر گاو،زرده تخم مرغ،شیر)

ویتامین کا: ضد خونریزى (برگ‏ هاى سبز ،کلم ،اسفناج،کاهو)

کلسیم :ضرورى براى استخوان و دندان ،رشد،اعصاب،قلب(شیر،پنیر، گل کلم،شلغم-پرتغال – لوبیا)

فسفر:مؤثر در رشد و نمو و فعالیت مغز(شیر،گردو، فندق، گندم ،جو)

آهن: ساخته شدن خون (گوشت و ماهى، اسفناج، زیتون، تخم مرغ،لوبیا،نخود، عدس)

گوگرد:براى دفاع بدن در مقابل میکروب ‏ها،جلوگیرى ازمسمومیت،زیبایى پوست،(جگر،قلوه،شیر،کره، پیاز،سیر)

ید:براى رشد و نمو بدن ،فعالیت و نشاط هوش واستعداد(نمک ‏هاى ید دار ،لوبیاسبز،پیاز، شلغم)

منیزیوم:براى رشد و نمو بدن(گردو، فندق، بادام، لوبیا، عدس)

پتاسیم: براى رشد و نمو،تنظیم ضربان قلب و فشارخون(زیتون، لوبیا،نخود،گندم،فندق،سیب زمینى)